วัคซีนโควิด-19 ในโลกตอนนี้มีอยู่หลากหลายประเภทและหลายยี่ห้อ ขึ้นอยู่กับว่าผลิตด้วยวิธีไหน ประเทศไหนผลิตตัวไหนออกมาได้ ก็จะใช้ตัวนั้นฉีดให้กับประชากรในประเทศนั้น เสริมด้วยวัคซีนที่รับเพิ่มจากต่างประเทศเพื่อให้ครอบครัวต่อจำนวนประชากรของประเทศนั้นๆ

ล่าสุด ประเทศไทยรับวัคซีนโควิด-19 มาแล้วจำนวนหนึ่ง และทยอยสั่งซื้อนำเข้ามาจากต่างประเทศเรื่อยๆ รวมถึงยังมีวัคซีนที่ผลิตในประเทศไทยของเราเองที่อยู่ในระหว่างการผลิตเพื่อให้คนไทยได้ใช้กันเองประเทศในราคาที่ถูกลงอีกด้วย

วัคซีนโควิด-19 มีกี่ชนิด

นายแพทย์สมชัย ลีลาศิริวงศ์ ที่ปรึกษาผู้จัดการความเสี่ยง โรงพยาบาลพระรามเก้า ระบุว่า วัคซีนที่ใช้ป้องกันโรคโควิด-19 ทั้งหมดในปัจจุบัน มีอยู่ 4 ชนิดหลักๆ โดยแบ่งจากเทคนิคที่ใช้ในการผลิตวัคซีนโควิด-19 ได้แก่

– mRNA vaccines หรือวัคซีนชนิดสารพันธุกรรม เป็นเทคโนโลยีใหม่ที่เคยใช้กับการพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคอีโบล่า วัคซีนชนิดนี้จะใช้สารพันธุกรรมของโควิด-19 หรือเชื้อไวรัสซาร์ส-โควี-2 (SARS-CoV-2) เข้าไปกำกับการสร้างโปรตีนส่วนหนาม (spike protein) และทำให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโควิด-19 ออกมา

วัคซีนชนิด mRNA: BioNTech/Pfizer และ Moderna

– Viral vector vaccines หรือวัคซีนชนิดใช้ไวรัสเป็นพาหะ พัฒนาโดยการนำไวรัสที่ถูกทำให้อ่อนฤทธิ์ลงแล้ว หรือไม่สามารถแบ่งตัวได้อีก มาตัดแต่งพันธุกรรมเพื่อใช้เป็นพาหะ แล้วฝากสารพันธุกรรมของโควิด-19 เข้าไป ทำให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมา ซึ่งเทคนิคนี้เป็นวิธีที่สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี เนื่องจากเลียนแบบการติดเชื้อที่ใกล้เคียงธรรมชาติ

วัคซีนชนิด Viral vector: Johnson & Johnson, Sputnik V และ Oxford – AstraZeneca

– Protein-based vaccines หรือวัคซีนที่ทำจากโปรตีนส่วนหนึ่งของเชื้อ ไวรัสซาร์ส-โควี-2 (SARS-CoV-2)  โดยการนำเอาโปรตีนบางส่วนของโควิด-19 เช่น โปรตีนส่วนหนาม มาผสมกับสารกระตุ้นภูมิ ก่อนฉีดเข้าร่างกาย แล้วนำมาผสมกับสารกระตุ้นภูมิ เมื่อฉีดเข้าไปแล้วจะกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัส ใช้กันมานานแล้ว เพราะเป็นเทคนิคที่ใช้ผลิตวัคซีนไข้หวัดใหญ่ และวัคซีนตับอักเสบชนิดบี

วัคซีนชนิด Protein-based: Novavax

– Inactivated vaccines หรือวัคซีนชนิดเชื้อตาย เป็นการผลิตขึ้นจากการนำเชื้อโควิด-19 มาทำให้ตายด้วยสารเคมีหรือความร้อน ก่อนฉีดเข้าร่างกายเพื่อกระตุ้นให้เกิดการสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัส เทคนิคนี้ผลิตได้ค่อนข้างช้า และต้นทุนสูง เนื่องจากต้องผลิตในห้องปฏิบัติการนิรภัยระดับ 3

วัคซีนชนิด Inactivated (เชื้อตาย): Sinopharm และ Sinovac

วัคซีนโควิด-19 ที่ใช้ในไทย

• แอสตร้าเซนเนก้า (AstraZeneca)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: AZD 1222 

ผลิตโดย: บริษัทแอสตร้าเซนเนก้า-ออกซ์ฟอร์ด จากประเทศอังกฤษ และของ SK Bioscience จากประเทศเกาหลีใต้ นำเข้าโดย บริษัท แอสตร้าเซนเนก้า (ประเทศไทย) จำกัด

ชนิดของวัคซีน: Viral vector (วัคซีนชนิดใช้ไวรัสเป็นพาหะ)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 8 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: มีรายงานความเสี่ยงภาวะลิ่มเลือดอุดตันในบางราย แต่ยังเป็นส่วนน้อย และในกลุ่มคนอายุ 20-40 ปี และส่วนใหญ่เป็นผู้หญิง อาจมีอาการไข้สูงหลังได้รับวัคซีนราว 1-3 วัน รวมถึงอาการอื่นๆ เช่น ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ คลื่นไส้ ถ่ายเหลว

• ซิโนแวค (Sinovac)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: โคโรนาแวค 

ผลิตโดย: บริษัทซิโนแวค ประเทศจีน

ชนิดของวัคซีน: Inactivated vaccines (วัคซีนชนิดเชื้อตาย)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 2-4 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: แม้ว่าจะมีรายงานพบอาการคล้าย stroke (ภาวะเส้นเลือดสมองผิดปกติเฉียบพลัน) กล้ามเนื้ออ่อนแรง แต่ยังไม่ชัดเจนว่ามีสาเหตุมาจากวัคซีนซิโนแวคจริงหรือไม่ ในส่วนของอาการข้างเคียงเล็กๆ น้อยๆ หลังฉีดมีพบบ้างแต่ไม่มาก

ข้อควรระวัง: ไม่ควรฉีดให้กับผู้หญิงที่มีประจำเดือน เพราะความผิดปกติที่เกิดขึ้นหลังฉีดซิโนแวคอาจมีส่วนจากฮอร์โมนได้

เพิ่มเติม: ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา หัวหน้าศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ แนะนำว่า หากฉีดซิโนแวคครบ 2 เข็มแล้ว เข็มที่ 3 ควรเลือกฉีดไฟเซอร์ และโมเดอร์นา เพื่อรับมือเชื้อโควิดกลายพันธุ์สายพันธุ์ต่างๆ

• จอห์นสัน แอนด์ จอห์นสัน (Johnson & Johnson)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: Ad26.COV2.S 

ผลิตโดย: บริษัท Johnson & Johnson ประเทศสหรัฐอเมริกา

ชนิดของวัคซีน: Viral vector vaccines (วัคซีนชนิดใช้ไวรัสเป็นพาหะ)

จำนวนเข็มที่ฉีด: เข็มเดียว

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: มีรายงานความเสี่ยงภาวะลิ่มเลือดอุดตันในบางราย แต่ยังเป็นส่วนน้อย นอกจากนี้อาจมีอาการปวดบวมแดงบริเวณที่ฉีด รวมถึงอาจมีไข้หลังฉีดวัคซีน 1-3 วัน สามารถกินยาลดไข้ (พาราเซตามอล) ได้  

• โมเดอร์นา (Moderna)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: mRNA-1273

ผลิตโดย: บริษัทโมเดอร์นา ประเทศสหรัฐอเมริกา

ชนิดของวัคซีน: mRNA vaccines (วัคซีนชนิดสารพันธุกรรม)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 3-4 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: มีรายงานการเกิดอาการภูมิแพ้วัคซีนรุนแรง และลิ่มเลือดแบบ TTP thrombotic thrombocytopenic purpura แต่ยังเป็นส่วนน้อย นอกนั้นเป็นผลข้างเคียงอื่นๆ ทั่วไป เช่น เหนื่อยล้า ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ หนาวสั่น คลื่นไส้ อาเจียน (ต่อมน้ำเหลืองที่)รักแร้บวม มีไข้ อาจพบผลข้างเคียงในเข็มที่ 2 มากกว่า

• ไฟเซอร์ (Pfizer)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: โทซินาเมแรน (Tozinameran)

ผลิตโดย: บริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค ประเทศสหรัฐอเมริกา

ชนิดของวัคซีน: mRNA vaccines (วัคซีนชนิดสารพันธุกรรม)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 3-4 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: มีรายงานการเกิดอาการภูมิแพ้วัคซีนรุนแรง และลิ่มเลือดแบบ TTP thrombotic thrombocytopenic purpura แต่ยังเป็นส่วนน้อย นอกนั้นเป็นผลข้างเคียงอื่นๆ ทั่วไป เช่น เหนื่อยล้า ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ หนาวสั่น คลื่นไส้ มีไข้ เป็นต้น

• ซิโนฟาร์ม (Sinopharm)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: BBIBP-CorV

ผลิตโดย: บริษัท Beijing Institute of Biological Product (ปักกิ่ง) และ บริษัท Wuhan Institute of Biological Product (อู่ฮั่น) ประเทศจีน

ชนิดของวัคซีน: Inactivated vaccines (วัคซีนชนิดเชื้อตาย)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 2-4 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: มีรายงานพบผู้ที่มีอาการข้างเคียงอย่างรุนแรงหลังฉีดวัคซีนซิโนฟาร์ม 2 ราย โดยมีอาการคลื่นไส้อย่างรุนแรง และโรคทางระบบประสาทที่หายาก หรือที่เรียกว่า อาการสมองและไขสันหลังอักเสบหลังการติดเชื้อ นอกจากนี้ยังมีอีกรายที่มีอาการธรอมบัส (thrombus) หรือการเกิดก้อนลิ่มเลือดอีกด้วย แต่ผลข้างเคียงทั้งหมดยังไม่สามารถสรุปได้มาจากการฉีดวัคซีนซิโนฟาร์ม นอกจากนี้ยังมีรายงานพบอาการข้างเคียงเล็กน้อยทั่วไป เช่น ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย ปวดบริเวณที่ฉีด เป็นต้น

• โคแว็กซิน (Covaxin)

ชื่ออย่างเป็นทางการ: BBV152

ผลิตโดย: บริษัท ภารตะไบโอเทค (Bharat Biotech) ร่วมกับ สภาวิจัยทางการแพทย์แห่งอินเดีย (the Indian Council of Medical Research) ประเทศอินเดีย

ชนิดของวัคซีน: Inactivated vaccines (วัคซีนชนิดเชื้อตาย)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 4 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: ผลข้างเคียงอื่นๆ ทั่วไป เช่น เหนื่อยล้า ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ หนาวสั่น คลื่นไส้ มีไข้ ผื่นผิวหนัง เป็นต้น

• สปุตนิก วี (Sputnik V)

ชื่ออื่น: Gam-COVID-Vac 

ผลิตโดย: สถาบันระบาดวิทยาและจุลชีววิทยากามาเลีย ประเทศรัสเซีย นำเข้าโดย บริษัท คินเจน ไบโอเทค จำกัด

ชนิดของวัคซีน: Viral vector vaccines (วัคซีนชนิดใช้ไวรัสเป็นพาหะ)

จำนวนเข็มที่ฉีด: 2 เข็ม เข็มแรกห่างจากเข็มที่ 2 ราว 3 สัปดาห์

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้: อาการป่วยคล้ายมีไข้ เช่น ปวดศีรษะ เหนื่อยล้า ปวดบวมบริเวณที่ฉีด เป็นต้น

7 ข้อปฏิบัติ ก่อนฉีดวัคซีนโควิด-19

นายแพทย์สุวรรณชัย กล่าวต่อไปว่า สำหรับการเตรียมตัวไปฉีดวัคซีนนั้น กระทรวงสาธารณสุขได้มี 7 ข้อแนะนำดังนี้

1. สองวันก่อนและหลังการฉีดวัคซีนให้งดออกกำลังกายหนัก หรือยกน้ำหนัก และนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
2. วันที่ฉีดควรกินน้ำอย่างน้อย 500-1,000 ซีซี งดชา กาแฟ หรือของที่มีคาเฟอีน รวมถึงเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
3. ฉีดแขนข้างที่ไม่ค่อยถนัด และหลังฉีดสองวันอย่าใช้แขนนั้น อย่าเกร็งยกของหนัก
4. หลังฉีดแล้วเจ้าหน้าที่จะให้รอดูอาการในบริเวณที่ฉีด 30 นาที
5. ถ้ามีไข้ หรือปวดเมื่อยมากทนไม่ไหว สามารถกินยาพาราเซตามอลขนาด 500 มิลลิกรัม ครั้งละหนึ่งเม็ดซ้ำได้ถ้าจำเป็นแต่ให้ห่าง 6 ชั่วโมง ห้ามกินยาพวก Brufen, Arcoxia, Celebrex เด็ดขาด
6. การฉีดวัคซีนโควิดควรห่างกับวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่อย่างน้อย 1 เดือนและ
7. ถ้ากินยาละลายลิ่มเลือดอยู่ ก็ให้กินยาตามปกติ แต่เมื่อฉีดยาแล้วให้กดนิ่งตรงตำแหน่งที่ฉีดต่ออีก 1 นาที