ปัญหาหนังศีรษะอาจเป็นเรื่องใหญ่กว่าที่คิด ถ้าไม่ดูแลรักษาให้ดี อาจเป็นสาเหตุของโรคต่างๆ รวมถึงสภาพเส้นผมของเราก็ถูกทำลายไปด้วย ปัญหาที่พบได้บ่อยและเป็นกันหลายคนคือ “รังแค” มีข้อมูลจาก รศ.ดร.พญ.รัชต์ธร ปัญจประทีป (หมอโบนัส) หัวหน้าศูนย์โรคเส้นผมและหนังศีรษะ โรงพยาบาล จุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย และแพทย์ประจำคลินิก Absolute Hair Clinic มาฝากกัน

“รังแค” บอกอะไรกับสภาพหนังศีรษะของเราได้บ้าง 

รังแค คืออะไร? มีสาเหตุมาจากอะไร?

โรคหนังศีรษะอักเสบ และโรคหนังศีรษะลอกเป็นขุย หรือที่เรียกว่ารังแค รังแค คือ ขุยหรือสะเก็ดสีขาวบนหนังศีรษะ พบบริเวณโคนผม เส้นผม หรืออาจร่วงลงมาเกาะบนปกเสื้อ บริเวณบ่าและไหล่ซึ่งจะเห็นได้ชัดเจนมากขึ้นเมื่อใส่เสื้อสีเข้ม รังแคเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยกับคนทุกเพศทุกวัย มีรายงานอุบัติการณ์ประมาณร้อยละ 25 ของประชากร ก่อให้เกิดความรำคาญ สูญเสียความความมั่นใจในตัวเอง และเสียบุคลิกภาพได้

โรคหนังศีรษะอักเสบ (seborrheic dermatitis) เป็นโรคที่หนังศีรษะมีสะเก็ดหรือขุยที่เล็ก สีขาวเหลืองปนน้ำตาล มันวาว บนพื้นหนังศีรษะอักเสบแดง มักมีอาการคันร่วมด้วย 

สาเหตุของโรคเกิดจากหลายปัจจัยร่วมกัน ได้แก่ 

• การเพิ่มขึ้นของเชื้อยีสต์ในกลุ่ม Malassezia yeasts 
• ความผิดปกติของการเจริญเติบของเซลล์หนังกำพร้า 
• การหลั่งไขมันของผิวหนังและส่วนประกอบของไขมันบนหนังศีรษะที่ผิดปกติไป
• ความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน
• ปัจจัยภายในของคนไข้ที่ทำให้มีความไวต่อการเกิดโรค 
• ยาบางชนิด 

โดยมากผื่นแดงมักพบบริเวณกรอบหน้า หลังหู ท้ายทอย ในรายที่เป็นมากจะพบผื่นผื่นกระจายทั่วศีรษะและบริเวณอื่นๆ ที่มีขน เช่น หนวด เครา ขนตา และขนคิ้ว

โรคหนังศีรษะอักเสบ และรังแค ต่างกันอย่างไร?

หนังศีรษะในโรครังแค (dandruff) จะลอกแห้งเป็นขุย (flakes) แต่ไม่แดง ไม่มีอาการอักเสบ หรือมีก็แต่น้อย มักพบในผู้ชายวัยกลางคน รังแคมักเป็นมากในช่วงฤดูหนาวที่อาการแห้ง หนังศีรษะมักจะไม่มัน เหมือนโรคหนังศีรษะอักเสบ

การรักษาโรคหนังศีรษะอักเสบ

โรคหนังศีรษะอักเสบเป็นโรคที่มีผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างมาก เนื่องจากผื่นมีอาการคัน และอยู่บนบริเวณที่มองเห็นได้ง่าย ขุยและสะเก็ดของผื่นมักจะหล่นลงมาติดเสื้อผ้าอาจจะลุกลามเป็นบริเวณกว้าง ทำให้ผู้ป่วยเสียบุคลิกภาพ ขาดความมั่นใจ และขณะเดียวกันก็เป็นโรคเรื้อรัง ไม่หายขาด จุดมุ่งหมายในการรักษาคือการลดอาการเห่ออักเสบ และให้มีระยะปลอดโรคนานที่สุดเท่าที่จะนานได้ โดยยาที่นิยมนำมาใช้รักษาโรคหนังศีรษะอักเสบ คือแชมพูยา ในกลุ่มแชมพูกำจัดเชื้อราเชื้อยีสต์ แชมพูทาร์ (tar shampoo) แชมพูที่ผสมสาร zinc pyrithione หรือ selenium sulfide ร่วมกับยาทาลดการอักเสบ เป็นต้น

วิธีลดปัญหารังแคเบื้องต้น

หากยังมีอาการเพียงเล็กน้อย สามารถใช้วิธีที่แนะนำโดย ผศ.พญ.ชนิษฎา วงษ์ประภารัตน์ ภาควิชาตจวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล เพื่อลดปัญหารังแคได้

1. เลี่ยงการสระผมด้วยน้ำอุ่น เนื่องจากน้ำอุ่นจะทำให้หนังศีรษะแห้ง และลอกเป็นขุยได้
2. เลี่ยงการเกาแรงๆ หรือใช้หวีซี่คมหวีบริเวณหนังศีรษะ
3. ใช้ยาสระผมที่มีส่วนผสมของตัวยาที่สามารถลดจำนวนเชื้อราบนศีรษะ ซึ่งได้แก่ คีโตโคนาโซล ซิงค์ไพรีไทออน ซิลิเนียม ซัลไฟด์ หากมีสะเก็ดหนา และใช้ยาสระผมข้างต้นไม่ทุเลา ให้เปลี่ยนมาใช้ยาสระผมที่มีส่วนผสมของน้ำมันดิน (Tar) จะช่วยลดสะเก็ดได้ดี แต่มีข้อเสียคือ กลิ่นค่อนข้างแรง และอาจทำให้ผมแห้ง แข็งกระด้าง ซึ่งวิธีแก้ไขคือให้ใช้ครีมนวดตามหลังการสระผม  ผู้ที่เป็นรังแคควรใช้ยาสระผมเหล่านี้เป็นประจำ โดยช่วงแรกควรสระผม 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ หลังจากรังแคลดลงแล้วสามารถลดเหลือ 1-2 ครั้งต่อสัปดาห์ โดยแต่ละครั้งที่สระผมควรทิ้งเวลาประมาณ 5-10 นาทีก่อนล้างออก
4. หากกรณีมีหนังศีรษะอักเสบร่วมด้วย การใช้ยาทากลุ่มคอติโคสเตอรอยด์ชนิดน้ำ หรือครีมน้ำนมทาบริเวณหนังศีรษะจะลดอาการแดงอักเสบลงได้ โดยหลังจากสระผมให้ใช้หวีแสกผมออก จากนั้นหยอดยาลงบนบริเวณที่มีการแดงอักเสบของหนังศีรษะ ใช้นิ้วเกลี่ยและคลึงเบาๆ  โดยทายาวันละ 1-2 ครั้ง การอักเสบของหนังศีรษะจะลดลง