เป็นกระแสฮอตฮิตไม่หยุด สำหรับอาหารเสริม วิตามิน ที่มีส่วนผสมของสมุนไพรจีนชื่อดังอย่าง “ถังเช่า” ราคาไม่ถูก แต่ก็มีคนสนใจมากมาย ด้วยเพราะสรรพคุณอันน่าทึ่งของมัน ทำให้ผู้สูงวัยหลายคนอยากลองกินเพื่อให้สุขภาพดีขึ้น แต่จริงๆ แล้ว “ถังเช่า” คืออะไร มีประโยชน์และอันตรายอะไรที่เราควรรู้ก่อนกินบ้าง Sanook Health มีข้อมูลจาก ดร.พจ. รัทธวรรณ วงศ์ปัทมเจริญ เจ้าของเพจ หมอแนน แพทย์จีน TCM มาฝากกัน

1. ถังเช่า คืออะไร?

ถังเช่า เป็นยาจีนจริงๆ เรียกว่า ตงฉงเซี่ยเฉ่า หรือบางคนเรียก ตังถังเช่า ตังถังแห่เช่า หญ้าหนอน ถังเช่าเป็น หนอน+เห็ด พบตามเทือกเขาสูงแถบทิเบต ชิงห่าย ยูนาน กานซู อยู่สูง 10,000-12,000 ฟุต จากระดับน้ำทะเล เกิดจากการที่หนอนผีเสื้อหนีหนาวไปจำศีลใต้หิมะ และถูกเห็ดเกาะกิน จนสุดท้าย เป็นเห็ดที่เจาะออกมาจากตัวหนอนแบบที่เราเห็น

2. ถังเช่า ไม่ใช่ เห็ดถังเช่า

เห็ดถังเช่าสีทองเป็นเห็ด ไม่มีส่วนของหนอน ชื่อวิทยาศาสตร์ Cordyceps militaris (ถังเช่า ชื่อวิทยาศาสตร์ Cordyceps sinensis) ทั้งสองอย่างนี้เป็นคนละอย่างกัน อยู่ตระกูลเดียวกัน แต่คนละสปีชี่ สรรพคุณคล้ายกัน สารสำคัญคล้ายกัน ต่างกันที่ฤทธิ์ยา (ถังเช่าฤทธิ์เป็นยา อุ่นร้อน ; เห็ดถังเช่า เป็นอาหาร ฤทธิ์กลาง ไว้ทานเป็นอาหาร ต้มซุป ผัดผัก ชงชา ที่จีนมีแบบสดขายตามซุปเปอร์ คล้ายเห็ดหอม ที่มีทั้งแบบสด แบบแห้ง)

3. ถังเช่า ถูกควบคุมการขาย

ที่จีนประกาศให้มีการดูแลควบคุมเรื่องการขายถังเช่าจริง ซึ่งมี 2 ประเด็น คือ

• ให้ควบคุมการขายถังเช่าว่า “เป็นยาจีน” ไม่ใช่อาหาร ถ้าอยากกิน ต้องให้หมอเป็นคนจ่าย (ไม่ได้ตัดออกจากการเป็นยา แต่ตัดออกจากการเป็นอาหาร)
• ให้ควบคุมการผลิตการวางขายให้เคร่งครัด เนื่องจากตรวจพบโลหะหนัก สารหนูปนเปื้อน

4. ถังเช่า ราคาสูง

ถังเช่าที่ขึ้นตามธรรมชาติราคาแพงมาก กิโลละ 700,000-1,000,000++ บาท ขึ้นอยู่กับเกรด ตก 1 กรัม 700-1,000บาท ซึ่งจะมีหลายเกรด เกรดแบบ 1 กรัม มี 3ตัว ; 1กรัม มี 4ตัว ; 1กรัม มี 5 ตัว (ตกตัวละ 200-300 กว่าบาท) แบบ 1 กรัม 2 ตัวก็มีเหมือนกัน ตัวละ 500 บาทเลยทีเดียว

5. ถังเช่าเป็นยาจีน ในหมวดบำรุงพลังหยาง

เข้าเส้นลมปราณไตและปอด มีสรรพคุณบำรุงพลังหยางของไตและปอด หยุดเลือดสลายเสมหะ เอาไว้ใช้รักษาอาการเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ปวดเอวปวดเข่า ขาไม่มีแรง ที่มาจากพลังหยางของไตน้อย (เป็นคนขี้หนาว กลัวหนาว แขนขาเย็น ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะกลางดึก ปัสสาวะใสๆ ปวดเอวปวดเข่าเรื้อรัง) เพราะฉะนั้นถ้าเสื่อมสมรรถภาพทางเพศจากสาเหตุอื่นๆ เช่น ความเครียด การติดขัดของลมปราณและเลือด ก็จะไม่ได้ช่วยค่า หรือปวดเอวปวดเข่าจากอุบัติเหตุ ผิดท่า กระดูกทับเส้น การปวดแบบนี้ถังเช่าก็ไม่ได้ช่วยโดยตรง) 

และรักษาอาการไอเรื้อรัง ไอเป็นเลือดจากวัณโรคปอด จากมะเร็งปอด จากภาวะร่างกายขาดพลังหยาง  เพราะฉะนั้นก่อนกินถังเช่า ต้องให้หมอจีนตรวจก่อนว่าเรามีภาวะหยางน้อยหรือไม่ กินถังเช่าจะเหมาะหรือไม่ จะดีที่สุด โดยปริมาณการกิน แบบเป็นตัวๆ 3-9 กรัม (ถ้าทานแบบสกัดต้องระวังเรื่องปริมาณ ว่าสกัดแล้วเทียบเท่าตัวยาจริงเท่าไร กินมากไปก็ไม่เหมาะ) 

ถ้ามาหาหมอจีน แล้วหมอบอกว่า ไตอ่อนแอ ไม่ได้แปลว่าเราเป็นโรคไต คนละทฤษฎีกัน แต่ถ้าเรายังคงพฤติกรรมเดิมๆ ที่ทำให้ไตอ่อนแอ (ดื่มน้ำน้อย ทานเค็ม ทานโซเดียมเยอะ พักผ่อนน้อย เจ็บป่วยโรคเรื้อรังคุมได้ไม่ดี โรคความดันสูง เบาหวาน น้ำตาลสูง เกาต์ กรดยูริกสูงเรื้อรัง) ระยะยาวๆ อาจส่งผลต่อการทำงานของไต เสี่ยงโรคไตได้เหมือนกัน

ไตอ่อนแอ ในทางแผนจีน จะมีอาการ ความจำไม่ดี ฟันและกระดูกไม่แข็งแรง ผมร่วง ผมหงอกก่อนวัย ปวดเอวปวดเข่าเรื้อรัง หูอื้อแบบเสียงเบาๆ เหมือนจั๊กจั่น ในเด็กการเจริญเติบโตช้า ในวัยรุ่นเจริญวัยช้า ในผู้ใหญ่ฮอร์โมนเพศหมดเร็ว เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ มีบุตรยาก ปัสสาวะบ่อย แก่เร็ว

ส่วนเรื่องผลการวิจัยทางแผนปัจจุบันของถังเช่าก็มีมากมาย ที่จีนมีทั้งการทำวิจัยในหนูทดลอง ทั้งวิจัยกับคนค่ะ เช่นฤทธิ์ด้านการเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ; การต้านมะเร็ง ; การส่งเสริมการทำงานของไต อันนี้สามารถหาในเว็บไซต์งานวิจัยของจีน มีการทำ meta analysis ด้านนี้เยอะเช่นกัน แต่ปรึกษาหมอก่อน

6. นอกจากถังเช่า ยังมียาจีนที่มีสรรพคุณคล้ายกินอีกเยอะ

มียาจีนอีกเยอะแยะมากมายที่มีสรรพคุณเหมือนถังเช่า บำรุงพลังหยางของไตและปอด ยาจีนสรรพคุณเหมือนกัน คล้ายกัน มีหลายตัว ราคาถูกๆ ก็มี เช่น ทู่ซือจึ;  ตู้จ้ง (ตั่งต๋ง) ; ปู่กู่จื่อ ; วอลนัท ; เมล็ดกุ๊ยช่าย หรือแม้กระทั่งตุ๊กแก

7. ถังเช่า มีฤทธิ์อุ่นร้อน

หากคนที่ร่างกายร้อนอยู่แล้ว กินเข้าไปจะยิ่งร้อน โดยเฉพาะเมืองไทยที่อากาศร้อนอยู่แล้ว หรือคนไข้ความดัน เบาหวาน ทางแผนจีนบอกว่า ร่างกายออกไปทางร้อน ถ้าหาซื้อถังเช่ามากินเอง ก็จะไม่เหมาะกับร่างกาย วิธีการทานยาจีนที่ดีคือทานเป็นตำรับ ให้หมอจีนตรวจแมะ ดูลิ้นก่อน ว่าร่างกายเราเป็นแบบไหน หมอจะจ่ายยาเป็นตำรับให้เหมาะกับร่างกายเรา

8. ถังเช่าทำให้ “ไตวาย” จริงหรือไม่? 

ถังเช่า จริงๆ ไม่ได้ทำให้ไตวาย ในตำรายาจีน ช่วยบำรุงพลังหยางของไต (แต่ก็ไม่ได้เหมาะกับทุกคน ต้องให้หมอจีนตรวจว่าเหมาะหรือไม่ ยาฤทธิ์ร้อน ยิ่งเมืองไทยอากาศร้อน คนความดันสูงต้องระวัง) 

ที่จีนมีผลวิจัยทั้งในสัตว์ทดลอง และในคนไข้ว่าช่วยเรื่องการทำงานของไตได้ค่า แต่ที่มีพบว่า ส่งผลต่อการทำงานของไตอาจจะเป็นเพราะ 

• ปริมาณที่ไม่เหมาะสม

ซึ่งปกติถังเช่าแคปซูลที่จดเป็นยาที่จีน หมอจีนที่รพ.จะเป็นคนจ่ายยา หาซื้อเองไม่ได้ หมอจะต้องประเมินก่อนว่าเหมาะหรือไม่ และใช้ปริมาณเท่าไหร่ ใช้ตามแผนกไต แผนกมะเร็ง ถ้าไปหาซื้อเอง กินไม่ถูกต้อง กินมากไป อาจจะไม่ดีต่อไต

• อาจมีอันตรายจากสารปนเปื้อนตกค้าง

ถังเช่าแพงมากๆ ขึ้นตามเทือกเขาทิเบต เก็บยาก หายากเลยราคาสูง เลยมีคนขายถังเช่าแบบผงที่ชั่งน้ำหนักขาย แล้วผสมโลหะหนักเข้าไป เพื่อเพิ่มน้ำหนัก เพิ่มราคาแล้วก็ถ้าถังเช่าแบบตัวๆ การเก็บรักษาจะยากหน่อย มอดและแมลงเล็กๆขึ้นง่าย เลยมีคนเอากำมะถันไปพ่น ไปเคลือบ ให้เก็บได้นาน มอดไม่ขึ้น การทานถังเช่าที่มีสารปนเปื้อนต่อเนื่องระยะยาว สามารถส่งผลต่อร่างกาย ต่อการทำงานของไตได้

อีกกรณีนึง เนื่องจากถังเช่าเป็นเห็ด ซึ่งจะดูดซึมสารอาหาร แร่ธาตุในดิน ในน้ำได้ ปัจจุบันเทือกเขาบางแห่ง อาจมีการปนเปื้อนมลพิษเกิดขึ้นได้ จึงอาจพบโลหะหนัก สารอื่นๆ ในตัวถังเช่าได้บ้าง เพราะฉะนั้น แหล่งที่มา ก็มีความสำคัญมาก เพื่อให้แน่ใจว่าถังเช่าที่ทาน ปลอดสารปนเปื้อน ต้องเลือกที่น่าไว้วางใจ

ถ้าเป็น รพ.ที่จีน ที่หมอแนนเคยอยู่ (Liaoning Affiliated Hospital of traditional Chinese Medicine) ถังเช่าแคปซูลจะใช้มากในแผนกมะเร็ง และ แผนกไต โดยยี่ห้อที่ รพ.เลือกใช้ จะเป็นถังเช่าเพาะเลี้ยงในห้องแล็ป ด้วยการเอาทั้งสปอร์เห็ด และหนอนมาเพาะ ทำให้ได้ถังเช่าแคปซูลในราคาที่ถูกกว่าที่ขึ้นเองตามธรรมชาติมากๆ และปลอดสารปนเปื้อน (ที่จีน คนไข้โรคเรื้อรัง สามารถมาที่แผนกของตัวเองทุกๆ เดือนเพื่อจ่ายยา (ยาปัจจุบัน/ยาจีน) ได้ในงบที่รัฐบาลให้ แผนกมะเร็งคนไข้ก็จะมารับถังเช่าแคปซูลกันเยอะทีเดียว (แต่ต้องให้หมอจ่ายยา เพราะอาจจะไม่ได้เหมาะกับคนไข้ทุกคน)

• ไม่ใช่ถังเช่า 100%

ที่สังเกตจากหลายๆยี่ห้อ อาจไม่ใช่ถังเช่า100% แต่มีการใส่วิตามิน สารอื่นๆ ลงไปด้วย โดยบางครั้งการกินเยอะไป การซื้อมาทานเอง หรือบางครั้งผู้บริโภคกินยาตัวอื่นอยู่ อาจจะกระทบได้ โดยเฉพาะคนไข้ที่มีปัญหาโรคไตอยู่แล้ว ปกติคนไข้ไตต้องยิ่งระวังตัวเองอยู่แล้ว โดยเฉพาะเรื่องอาหารการกิน แนะนำให้ปรึกษาหมอที่ดูแลเราอยู่ หมอจะรู้อาการของเรามากที่สุด ว่าเราเป็นไตระยะไหน การทำงานของไตเป็นยังไง อะไรควรเลี่ยง อะไรควรกิน

9. ข้อควรระวังควรทราบก่อนกินถังเช่า

• ถังเช่ามีฤทธิ์ต้านการแข็งตัวของเกล็ดเลือด คนที่กินยาละลายลิ่มเลือดไม่ควรทาน เพราะอาจเกิดอันตรายได้ และไม่ควรหยุดยาละลายลิ่มเลือดเอง
• ถังเช่ายังมีฤทธิ์ลดความดัน ลดน้ำตาล ถ้าคนไข้ซื้อกินเอง อาจความดันต่ำ น้ำตาลต่ำ หน้ามืด ใจสั่นวูบได้
• ในคนไข้แพ้ภูมิตัวเอง ถังเช่าอาจจะกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันมากเกินไป บางรายอาจกระตุ้นทำให้อาการกำเริบได้